अक्युपञ्चर, परम्परागत चिनियाँ चिकित्सा (टीसीएम) मा आधारित एक प्राचीन उपचार पद्धति, पीडानियन्त्रणका लागि विश्वव्यापी रूपमा मान्यता प्राप्त र सम्मानित विधि बनिसकेको छ। विश्व अक्युपञ्चर दिवसको अवसरमा, हामी यस उपचार विधिको महत्त्वलाई उजागर गर्न चाहन्छौं, जसले संसारभरि लाखौं मानिसलाई राहत प्रदान गर्दै आइरहेको छ।
अक्युपञ्चर के हो ?
अक्युपञ्चरले शरीरका विशेष बिन्दुहरू (एक्युपोइन्ट) मा पातलो, stainless filiform needle छिराएर शरीरको प्राकृतिक उपचार प्रक्रियालाई सक्रिय गरिरोगहरुको निदान गर्ने प्रभावकारी उपचार बिधि हो !
अक्युपञ्चरले पीडानियन्त्रणमा कसरी मद्दत गर्छ ?
हालैका अनुसन्धानहरूले एक्युपञ्चरले पीडानियन्त्रणमा सहायता पुर्याउने धेरै वैज्ञानिक तरिकाहरू पत्ता लगाएका छन्। यसका मुख्य तत्त्वहरू यस्ता छन्:
१. स्नायुप्रणालीमा असर (Neuromodulation):
-अक्युपञ्चरले शरीरमा प्राकृतिक पीडानिवारकहरू (जस्तै: Endrophine, Serotonin, र Dopamine) को secretion बढाउँछ।
-मस्तिष्कका पीडा नियन्त्रण गर्ने भागहरू (जस्तै: Limbic system र Pre-Frontal cortex) सक्रिय पारेर पीडाको अनुभव कम गर्छ।
-Functional MRI (fmri) अध्यययनहरूले देखाएको छ कि अक्युपञ्चरले मस्तिष्कका पीडासँग सम्बन्धित क्षेत्रहरूको गतिविधिहरू लाई कम गर्न मद्दत गर्छ
२. Inflammation कम गर्न मद्दत गर्छ:
अक्युपञ्चरले सूजन उत्पन्न गर्ने साइटोकाइनहरू (जस्तै: TNF-α र IL-6) को उत्पादन कम गर्छ।
विशेषगरी माइग्रेन , टाउको दुखाइ,अर्थ्राइटिसजस्ता, रोगहरूमा, यसले पीडा कम गर्न र inflammation कम गर्न मद्दत गर्छ।
३. पेरिफेरल स्नायुप्रणालीको उत्तेजना ( Peripheral Nervous system stimulation):
Acupuncture needle शरीरका विशेष भागमा छिराउँदा peripheral nervous system सक्रिय हुन्छन्। यसले मेरुदण्ड र मस्तिष्कलाई दुखाई: कम गर्ने रसायन उत्पादन गर्न प्रेरित गर्छ। Electro Acupuncture, Laser Acupuncture जस्ता प्रविधिहरूले दीर्घकालीन पीडाका अवस्थामा अझ प्रभावकारी परिणाम दिन्छ.
४. ऊर्जाको सन्तुलन पुनःस्थापना (Restoration of Homeostasis)
परम्परागत चिनियाँ चिकित्सा अनुसार, अक्युपञ्चरले शरीरको ऊर्जा प्रवाह (Qi) सन्तुलित गर्छ।
आधुनिक अनुसन्धानका अनुसार, यसले स्नायुप्रणालीको सन्तुलन कायम गरी अत्यधिक पीडालाई कम गर्न मद्दत गर्छ .
५. रगतको प्रवाह सुधार्न मद्दत गर्न सक्छ (Promote the blood circulation.)
शरीरका विशेष बिन्दुहरूमा सुई घुसाएर ऊर्जा च्यानलहरूलाई सक्रिय गर्दछ, जसले रक्तसञ्चारको प्रवाहलाई सहज बनाउँछ। यसले तनाव घटाउँछ, शारीरिक क्षमता बढाउँछ र रगतको प्रवाहमा सुधार ल्याउँछ, जसले समग्र स्वास्थ्यमा फाइदा पुर्याउँछ।
धेरै अध्ययन र अनुभवहरूले एक्युपञ्चरको प्रभावकारिता प्रमाणित गरेका छन्। यसले निम्न प्रकारका पीडाहरू व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्दछः
दीर्घकालीन पीडा: ढाड, घाटी र जोर्नीको आर्थ्राइटिसस,माइग्रेन र टाउको दुखाइ: ,शल्यक्रियापछि हुने पीडा:
खेलकुदमा हुने चोटपटक: sprain , ligament injury वा Tendinitis बाट ग्रस्त खेलाडीहरूको उपचारमा यो उपयोगी छ।
नसासम्बन्धी पीडा: sciatica, fibromyalgia, Diabetic neuropathy, trigiminal neuralgia, periphela neuralgia सम्बन्धी समस्यमा प्रभावकारी परिणाम दिन्छ.
दुखाई: सम्बन्धि समस्याका लागि अक्युपञ्चर उपचार किन गर्ने ?
औषधिविहीन विधि: यसले औषधिमा निर्भरता घटाई साइड इफेक्ट्सको जोखिम कम गर्छ।
हरेक व्यक्ति र अवस्था.अनुसार उपचार गरिन्छ।Conventional medicine संगै complementary उपचार गर्न सकिन्छ/ दुखाई: कम गर्नुका साथै , तनाव कम, र भावनात्मक सन्तुलन सुधार गर्न सहयोग पुर्याउँछ।
प्राचीन चिकित्सा र आधुनिक विज्ञानको समन्वय (Bridging Ancient Healing and modern science)
अक्युपञ्चरको प्रभावकारिता बढ्दो वैज्ञानिक प्रमाणहरूले साबित गरिसकेको छ। विश्वभरका आधुनिक स्वास्थ्य सेवा प्रणालीहरूमा समावेश गरिएको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) ले अक्युपञ्चरलाई पीडा र अन्य अवस्थाहरूको उपचारका लागि मान्यता दिएको छ, जसले अक्युपञ्चर.उपचार बिधि को भूमिकालाई थप विश्वसनीय बनाएको छ।
विश्व एक्युपञ्चर दिवसको महत्त्व (Importance of World Acupuncture Day)
नेपालमा पनि यो दिवसले अकुपंचर क्षेत्र का ब्यक्तिहरुमा उल्लासको वातावरण छाएको छ , Acupuncture क्षेत्र का लागी आजको दिन विशेष अवसर हो।
विश्व अक्युपञ्चर दिवस २०२४ मनाउँदै गर्दा, हामी वातावरणलाई दुखाई: कारण ले पिडा भएको मानिसहरूको लागि आशाको किरणका रूपमा लिन सकिन्छ। वातावरणले लक्षण मात्र होइन, समस्याको जडलाई पनि समाधान गर्दछ।प्रमाणित प्रभावकारितासहित, वातावरणले परम्परागत अभ्यास र आधुनिक चिकित्सा बीचको बलियो सम्बन्धको प्रमाण प्रस्तुत गर्दछ। दुखाई: सम्बन्धि समस्याका लागि र समग्र स्वास्थ्यप्रति सशक्त साबित हुँदै आएको छ।
-Dr. Bishal Shrestha
Acupuncturist ( PGD. Acupuncure & Pain management )
president of Acupuncture ,moxibustion ,Acupressure Association of Nepal (AMAAN)
